Đánh giá triển vọng, cẩn trọng rủi ro

Trong bối cảnh triển vọng kinh tế quốc tế chưa rõ ràng, các kênh đầu tư như vàng, chứng khoán và tiền mã hóa liên tục biến động. Giá vàng miếng SJC vượt mức 82 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn lên hơn 71 triệu đồng/lượng giữa tháng 3.2024. Trên thị trường chứng khoán, tính đến ngày 29.3.2024, chỉ số VN-Index tăng 13,64% so với đầu năm. Tuy nhiên, thị trường vẫn ghi nhận những phiên điều chỉnh và có lúc mất hơn 20 điểm, thanh khoản bùng nổ hơn 40 ngàn tỉ đồng như phiên ngày 18.3.2024. Lãi suất huy động tại một số ngân hàng “rục rịch” tăng trở lại ở cả kỳ hạn ngắn và dài vào ngày 29.3.2024, sau một thời gian được điều chỉnh giảm trong năm 2023.

Đầu tư là việc phân bổ vốn dựa trên các cân nhắc giữa rủi ro và cơ hội. Trước khi ra quyết định, chúng tôi giới thiệu ý kiến từ bốn chuyên gia – những người tham gia thị trường trong nhiều năm liền về các rủi ro cần chú ý, cũng như bài học đúc kết từ kinh nghiệm bản thân họ. Một số tín hiệu cần cảnh giác, qua chia sẻ của các chuyên gia trong sự kiện Triển vọng kinh tế Việt Nam 2024: Thế giới vẫn đang chống chọi với lạm phát, giá hàng hoá biến động cao, giá vàng lập kỉ lục. Ở Việt Nam, tỉ giá biến động mạnh, tiêu dùng có thể phục hồi chậm hơn dự kiến, nhiều ngành có mức định giá quá cao.

→ Cẩn trọng với kỳ vọng thái quá

Vũ Quang Thịnh, Giám đốc điều hành công ty Dynam Capital

Triển vọng tích cực

Thị trường bắt đầu năm 2024 bằng những tin tức kinh tế tích cực, như tăng trưởng xuất khẩu, đặc biệt là các mặt hàng điện tử và sản phẩm nông nghiệp sang hai thị trường lớn là Mỹ và Trung Quốc. Ngoài ra, còn có động thái điều chỉnh chính sách tiền tệ, tín dụng sang hướng thúc đẩy tăng trưởng ngay từ đầu năm. Những tín hiệu tích cực về chính sách tiền tệ của cục Dự trữ Liên bang (Fed) và khả năng hạ cánh mềm của các nền kinh tế lớn năm 2024 làm cho nhà đầu tư trong nước hứng khởi.

Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, những động thái tích cực của chính phủ và uỷ ban Chứng khoán Nhà nước trong việc thúc đẩy nâng hạng thị trường và đưa hệ thống KRX vào hoạt động càng làm cho các nhà đầu tư gia tăng kỳ vọng. Những thông tin này đã thúc đẩy thị trường chứng khoán tăng mạnh, khiến nhiều mã cổ phiếu trong ngành ngân hàng, chứng khoán, bán lẻ… tăng trên 25% từ đầu năm đến ngày 19.3.2024.

Cẩn trọng

Thị giá nhiều cổ phiếu vượt định giá trung bình dài hạn. Thông thường, khi nền kinh tế bước vào chu kỳ hồi phục và tăng trưởng, các nhà đầu tư thường định giá dựa trên triển vọng tương lai và kỳ vọng nhiều vào tăng trưởng vượt trội của doanh nghiệp trong giai đoạn đầu. Tuy vậy, cần thời gian để quan sát liệu những kỳ vọng này có trở thành hiện thực. Trong vài tháng tới, lạm phát tại Mỹ có thể còn neo ở mức cao, làm chậm tiến trình cắt giảm lãi suất.

Ở Việt Nam, rủi ro tỉ giá đang hiện hữu, tiêu dùng cũng có thể hồi phục chậm hơn dự kiến, và thông tin về các vụ án lớn vẫn đang được cập nhật. Đôi khi, sự hứng khởi và lạc quan thái quá có thể đẩy giá cổ phiếu đi xa hơn kỳ vọng, và trở thành cạm bẫy nếu nhà đầu tư sao nhãng quản trị rủi ro.

Bài học lớn

Một trong những bài học tôi đúc kết từ việc tham gia quá trình IPO (phát hành lần đầu ra công chúng) của một doanh nghiệp ngành công nghệ. Đam mê công nghệ là một điều tốt, kỳ vọng vào những tăng trưởng vượt bậc của một doanh nghiệp trong một lĩnh vực mới cũng không có gì sai. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần cảnh giác với những mô hình kinh doanh mà phải nghe hơn một lần mới hiểu.

Đôi khi, chỉ đến lúc khủng hoảng xảy ra thì nhiều người mới biết có doanh nghiệp đang “xây nhà trên đất người khác”. Chỉ đầu tư vào doanh nghiệp mà mình hiểu rõ là một bài học không hề cũ. Rất may là chúng tôi thu hồi được vốn đầu tư với thiệt hại không đáng kể, nhờ kinh nghiệm không kém phần phần cổ hủ: Quan sát những người có trách nhiệm khi xử lý vấn đề có thể cho bạn biết bạn có thể tin tưởng và đồng hành cùng họ được hay không.

→ Lưu ý khả năng đảo chiều lãi suất

Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Phân tích, công ty Cổ phần Chứng khoán Rồng Việt

Triển vọng tích cực

Kể từ tháng 7.2023, tháng 2.2024 được xem là tháng có mức tăng tốt nhất của chỉ số VN- Index, với sự dẫn dắt của cổ phiếu ngành ngân hàng. Tôi cho rằng đây là diễn biến hợp lý khi bức tranh vĩ mô nhìn chung và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp nói riêng, được xem là đã tạo đáy trong năm 2023. Ngoài ra, lãi suất tiền gửi tiết kiệm cũng giảm xuống mức rất thấp. Năm 2024, bức tranh kinh tế vĩ mô của Việt Nam dự kiến sẽ thuận lợi hơn so với năm ngoái, từ yếu tố trong và ngoài nước.

Trong nước, tôi kỳ vọng chính sách tiền tệ nới lỏng và tài khóa mở rộng được thực hiện năm 2023 sẽ bắt đầu tạo lan tỏa tích cực trong năm 2024. Thêm vào đó, định hướng chính sách tiền tệ năm 2024 vẫn theo hướng giảm lãi suất và đảm bảo cung ứng vốn cho nền kinh tế. Về mặt tài khóa, giải ngân đầu tư công ước tính sẽ tiếp tục được thúc đẩy, đặc biệt ở cấu phần xây dựng. Điều này được dự báo sẽ có tính lan tỏa tốt hơn sang các ngành nghề kinh doanh khác.

Đối với yếu tố bên ngoài, chính sách tiền tệ thắt chặt của các ngân hàng trung ương lớn, đặc biệt là Mỹ, kỳ vọng sẽ đảo chiều từ nửa sau của năm 2024, theo sau sự hạ nhiệt của lạm phát, trong khi nền kinh tế vẫn duy trì được sức khỏe lành mạnh. Những yếu tố này sẽ giúp việc điều hành chính sách tiền tệ của ngân hàng nhà nước thuận lợi hơn, trong khi hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam cũng sẽ phục hồi trở lại.

Cẩn trọng

Trong ngắn hạn, nhiều nhóm ngành hiện có mức định giá cao hơn đáng kể so với định giá bình quân năm năm của chính họ, chẳng hạn như hóa chất, xây dựng và vật liệu xây dựng. Điều này cho thấy yếu tố “tiền rẻ” có thể đã đẩy mặt bằng giá cổ phiếu đi nhanh hơn so với những thay đổi về nội tại của ngành và doanh nghiệp. Tuy nhiên, xét trong bối cảnh kinh tế vĩ mô mới ở giai đoạn đầu hồi phục và kỳ vọng sẽ tích cực hơn nữa trong nửa cuối năm, tôi không cho rằng có dấu hiệu “bong bóng” trên thị trường cổ phiếu.

Thay vào đó, tôi nhận thấy rủi ro nhiều hơn ở thị trường ngoại hối và vàng. Có thể coi chính sách tiền tệ ngược chiều của ngân hàng nhà nước Việt Nam (so với Mỹ hay khu vực châu Âu) khiến chênh lệch lãi suất tiền đồng và đô la Mỹ ở mức cao, kết hợp lãi suất tiền gửi thấp, góp phần khiến tỉ giá biến động mạnh.

Song, tôi cho rằng mức tăng mạnh này sẽ hạ nhiệt từ nửa sau của năm 2024, sau khi Fed đảo chiều lãi suất kết hợp với lãi suất tiền gửi trong nước tăng trở lại. Theo đó, tôi cũng kỳ vọng giá vàng sẽ hạ nhiệt, hoặc đi ngang từ thời gian này. Do vậy, nhà đầu tư có ý định mua vàng hay ngoại tệ như là một kênh cất giữ tài sản cần lưu ý điều này.

Bài học lớn

Bài học lớn nhất mà tôi luôn tự nhắc nhở đó là yếu tố dòng tiền sẽ có vai trò tiên quyết trong biến động giá cổ phiếu. Tiền rẻ thì thị giá cổ phiếu sẽ tăng vượt mọi định giá hợp lý, xét trên góc độ phân tích cơ bản. Ngược lại, tiền đắt thì giá cổ phiếu có thể sẽ được bán ở mức rẻ vô lý so với giá trị thực của doanh nghiệp.

Để không ra những quyết định sai lầm, trước hết tôi chỉ đầu tư vào những ngành và doanh nghiệp mình hiểu rõ. Sau nữa là không để tâm lý bị các vòng xoáy biến động vô lý trên thị trường ảnh hưởng các quyết định mua bán của bản thân, nghĩa là không mua FOMO (khi giá đã tăng quá nhanh trong thời gian ngắn), và hiện thực hóa lợi nhuận nếu thị giá đang cao vượt xa giá trị thực của doanh nghiệp.

→ Đề phòng biến động giá hàng hoá

Petri Deryng, Nhà sáng lập PYN Fund Management

Triển vọng tích cực

Mức nợ công/GDP của Việt Nam đang rất thấp, khoảng 37% tính đến cuối năm 2023. Việt Nam hoàn toàn có khả năng xây dựng thêm nhiều dự án hạ tầng trọng điểm như sân bay, đường sắt, đường cao tốc, với mức nợ công như hiện tại. Bên cạnh đó, mức nợ trên vốn chủ sở hữu của 50 công ty niêm yết hàng đầu cũng tương đối thấp. Việt Nam có tỉ lệ tổng vốn FDI giải ngân/GDP cao so với các nước trong khu vực, ở mức hơn 5% tính đến cuối năm 2023. Đây là những con số hỗ trợ rất tốt cho nền kinh tế trong thời gian tới.

Cẩn trọng

Nhà đầu tư cần cẩn trọng với những biến động giá cả hàng hoá trên thế giới, như quặng sắt, thép, dầu mỏ, vì đây là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất hàng hoá mang tính chu kỳ. Các doanh nghiệp thép Việt Nam trải qua năm 2023 với kết quả kinh doanh yếu kém, song cổ phiếu của nhóm ngành này đã phục hồi tương đối tốt, dù lợi nhuận còn ở mức thấp. Biên lợi nhuận cũng đang phục hồi. Tuy nhiên, tôi sẽ không ngạc nhiên nếu vấn đề dư cung khiến dự báo của ngành này xấu đi trong tương lai, khi các nền kinh tế lớn trên thế giới có thể sẽ tăng trưởng khá chậm trong hai năm tới. Cụ thể, dù kinh tế Trung Quốc có những tín hiệu phục hồi, nhưng châu Âu vẫn đang chống chọi với lạm phát, vì vậy không dễ để nhu cầu hàng hoá của khu vực này tăng lên. Nền kinh tế Mỹ sau khi trải qua những đợt tăng lãi suất, cần một thời gian nữa để thấy được tác động của chính sách.

Bên cạnh đó, xe điện cũng là một thị trường nhà đầu tư cần cẩn trọng. Mặc dù không ai phủ nhận xe điện là tương lai, nhưng đây cũng là một thị trường vô cùng cạnh tranh. Những doanh nghiệp mới gia nhập thị trường như VinFast vẫn trong giai đoạn đốt tiền, nên khi đầu tư vào các doanh nghiệp trong tập đoàn, nhà đầu tư cần hiểu rõ dòng tiền liên quan.

Bài học lớn

Trong 10 năm qua, không ít lần tôi gặp phải tình huống những doanh nghiệp tôi đầu tư huy động tiền với mục đích không rõ ràng. Tôi rút ra được rằng, bạn không thể chỉ nhìn vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Bạn cần có cái nhìn sâu hơn nữa xem dòng tiền được chuyển tiếp như thế nào, và điều này có mang lại lợi ích tối đa cho cổ đông hay không.

→ Cảnh giác với các cơn sóng ngắn

Phan Dũng Khánh, Giám đốc tư vấn đầu tư tại Maybank Investment Bank

Triển vọng tích cực

Lãi suất thị trường Mỹ đã đạt đỉnh, đồng nghĩa với việc nhà đầu tư có thể kì vọng Fed hạ lãi suất trong thời gian tới. Việt Nam cũng đang quyết tâm cao độ để đạt mục tiêu nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Điều này sẽ giúp thanh khoản thị trường tăng, và cung cấp nguồn vốn cho nền kinh tế.

Cẩn trọng

Nhà đầu tư cần lưu ý các nền kinh tế lớn như Mỹ và châu Âu vẫn đang trong kỉ nguyên tiền đắt. Như vậy, dòng tiền không thể đổ vào thị trường Việt Nam quá dồi dào. Mặc dù lãi suất thấp lịch sử, dòng tiền gửi tiết kiệm cuối năm 2023 vẫn đạt mức kỉ lục, hơn 13,5 triệu tỉ đồng theo số liệu của ngân hàng Nhà nước. Tại thị trường quốc tế, dòng tiền đổ vào các quỹ thị trường tiền tệ cũng tăng mạnh, cho thấy nhà đầu tư toàn cầu cũng đang sợ rủi ro và không dám đổ tiền vào các tài sản mạo hiểm hơn. Khi dòng tiền tập trung vào những kênh an toàn, đồng nghĩa tiền đổ vào đầu tư doanh nghiệp, hay startup cũng khó khăn hơn.

Mặc dù định giá một số ngành đang cao, nhưng cần lưu ý với chỉ số P/E, mức giá phản ánh hiện tại nhưng lợi nhuận lại là quá khứ. Không phải những cổ phiếu nào có định giá cao thì không nên mua, và thấp thì nên mua. Muốn đạt lợi nhuận tốt, nhà đầu tư cần quan sát các kỳ vọng tương lai.

Bài học lớn

Tôi rút ra rằng trong đầu tư, luôn phải tuân thủ một số nguyên tắc nhất định. Với tôi, lời có thể gồng, nhưng lỗ phải cắt sớm nhất có thể. Ngoài ra, cần phân bổ danh mục theo một xu hướng lớn. Nhà đầu tư thường nhìn ngắn hạn, nên mới gây ra hậu quả nghiêm trọng. Ví dụ, trong một xu hướng tăng giá, nhiều người thường chọn bán khống để ăn chênh lệch, vì nghĩ “giá đang tăng thì sẽ chỉnh.” Tuy nhiên, nhiều trường hợp giá không chỉnh, và họ thua lỗ nặng nề.

*Bài được xuất bản trong số báo tháng 4.2024, Bloomberg Businessweek Vietnam